Niemiecki zespół obozów koncentracyjnych i obozów zagłady na terenie Oświęcimia i pobliskich miejscowości istniejący w latach 1940-1945. Jest to jedyny obóz koncentracyjny znajdujący się na liście światowego dziedzictwa UNESCO, figuruje tam pod oficjalną nazwą Auschwitz-Birkenau. Państwowe Muzeum Oświęcim-Brzezinka zostało utworzone 2 lipca 1947 roku ustawą polskiego Sejmu.

Muzeum obejmuje obszar 191 hektarów, z czego na Auschwitz I przypada 20 ha, a na Auschwitz II Birkenau 171 ha. W części poobozowych bloków od 1960 roku umieszczano tzw. „wystawy narodowe” tworzone z inicjatywy byłych więźniów z różnych krajów, zrzeszonych w Międzynarodowym Komitecie Oświęcimskim. Przedstawiały one przede wszystkim los obywateli tych państw, z których naziści kierowali do KL Auschwitz transporty z deportowanymi. W ciągu niespełna 5 lat istnienia w Auschwitz zginęło jak szacują historycy od 1 do 1,5 miliona ludzi. Wśród nich większość, czyli około 1-1,35 mln stanowili Żydzi.

Na terenie byłego obozu Birkenau, ze względu na wyjątkowy charakter tego miejsca, będącego przede wszystkim cmentarzem, od początku nie tworzono żadnych wystaw.

Nikiszowiec, ponad stuletnie robotnicze osiedle w Katowicach, teraz ma szansę trafić na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. To jedyny katowicki zabytek w gronie 41 Pomników Historii i trzeci śląski.

Kompleks ceglanych familoków zaprojektowanych przez kuzynów, Emila i Georga Zillmannów, a wybudowany na początku XX wieku, jest perłą architektury budownictwa społecznego początku dwudziestego wieku.

Nikiszowiec jest uważany za główną turystyczną atrakcję Katowic – to najbardziej malownicze, najlepiej zachowane i zamieszkane do dziś osiedle robotnicze z początku ub. wieku. Składa się z dziewięciu w większości zamkniętych pierścieniowo bloków różnej wielkości, z elewacjami pokrytymi charakterystyczną czerwoną cegłą. Wewnątrz każdego bloku znajduje się dziedziniec.

Nikiszowiec zbudowała w latach 1908-1919 spółka górnicza Georg von Giesche’s Erben jako niezwykle funkcjonalne osiedle robotnicze przy kopalni Giesche. Projektantami byli twórcy sąsiedniego, pomyślanego jako miasto-ogród Giszowca, Emil i Georg Zillmanowie. W Nikiszowcu zaprojektowali gęstą, dwupiętrową zabudowę o ściśle miejskim charakterze.

Osiedle zostało wpisane do rejestru zabytków w 1978 r. Starania o pozyskanie dla niego miana Pomnika Historii rozpoczęły się w 2008 r. – wniosek w tej sprawie przesłał wówczas do Generalnego Konserwatora Zabytków prezydent Katowic. Starania wspierały regionalne media oraz społecznicy

Jeden z regionalnych tytułów prasowych na początku grudnia ub. roku dołączył do swego wydania świąteczną kartkę z prośbą – po polsku i śląsku – do prezydenta, by nie zwlekał z decyzją. Nikiszowiec był scenerią wielu filmów, m.in. Kazimierza Kutza, znalazł się też na wybitej na zamówienie miasta pamiątkowej monecie o nominale 10 balkanów. Nazwa monety nawiązuje do bezpłatnej kolejki wąskotorowej „Balkan Express”, która od początków XX wieku aż do 1977 roku woziła ludzi z Giszowca i Nikiszowca do Szopienic. Osiedle jest też obecnie jednym ze sztandarowych produktów Szlaku Zabytków Techniki Woj. Śląskiego.

Pomniki Historii ustanawiane są od 1994 r. – to jedna z czterech form ochrony zabytków wymienionych w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Miano to prezydent RP nadaje na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego zabytkom nieruchomym o szczególnym znaczeniu dla polskiej kultury.

Obecnie lista Pomników Historii liczy 41 pozycji. W woj. śląskim są nimi jeszcze pauliński klasztor na Jasnej Górze oraz podziemia zabytkowej kopalni rud srebronośnych oraz sztolni „Czarnego Pstrąga” w Tarnowskich Górach. O tytuł -pomagający w ubieganiu się o środki na utrzymanie i renowację – ubiegają się m.in. zabytkowa kopalnia węgla kamiennego Guido oraz Skansen Królowa Luiza w Zabrzu.

W Nikiszowcu mieści się filia Muzeum Historii Katowic.

Pochodzenie nazwy osiedla

Nazwa osiedla pochodzi od położonego w jego pobliżu szybu „Nikischschacht” (obecnie Poniatowski) i jest spolszczoną wersją jego niemieckiej nazwy. Natomiast nazwa samego szybu wywodzi się od nazwiska przedstawiciela spółki Georg von Giesches Erben (Spadkobiercy Gieschego) barona Nickisch von Rosenegk

Początki

Powstanie osiedla sięga początku XX wieku, kiedy to koncern „Georg von Giesches Erben” zapoczątkował eksploatację nowych pokładów węgla w polu „Reserve”. W 1904 r. rozpoczęto drążenie szybu „Carmer” i zainstalowano nowe maszyny. 13 maja 1907 roku powołano obszar dworski Giszowiec.

Dla górników zatrudnionych w kopalni „Giesche” w 1907 przystąpiono do budowy osiedla górniczego Giszowiec, w którym jak się później okazało liczba mieszkań dla pracowników kopalni stała się niewystarczająca. W grudniu 1908 Wydział Powiatowy w Katowicach wydał zgodę na wybudowanie nowej kolonii robotniczej zlokalizowanej w pobliżu Janowa, w sąsiedztwie szybu „Nickisch”, jednego z czternastu szybów kopalni „Giesche” (dziś szyb „Poniatowski” kopalni „Wieczorek”).

Osiedle zaprojektowali architekci Emil i Georg Zillmannowie z Charlottenburga, twórcy zabudowy Giszowca. W 1911 r. oddano do użytku pierwszy blok mieszkalny. Wtedy właśnie kolonia otrzymała swego żandarma, a w 1913 r. zastępcę naczelnika obszaru dworskiego, którym został asesor górniczy Ernest Mogwitz. W 1914 r. przystąpiono do budowy neobarokowego kościoła na centralnym placu. Świątynię tę również zaprojektowali Zillmannowie. W kościele znajdują witraże wykonane przez Georga Schneidera z Ratyzbony i zabytkowe organy braci Rieger z Karniowa. Z powodu wybuchu I wojny światowej budowę przerwano, a parafianie uczęszczali do tymczasowego kościoła w budynku kotłowni przy szybie Albert. Wojna powstrzymała również budowę osiedla górniczego. Wielu mężczyzn trafiło do wojska, co spowodowało jednocześnie mniejsze wydobycie węgla w kopalni Giesche. W tym czasie wydobycie węgla zmalało o około 30%. Do pracy pod ziemią zaczęto przyjmować kobiety i chłopców w wieku od 14 do 16 lat. Dodatkowo zatrudniano jeńców wojennych i robotników przymusowych z byłego zaboru rosyjskiego. W 1917 roku 33% załogi w kopalni stanowili jeńcy.

Ludność cywilna zamieszkująca osiedle dotkliwie odczuwała kłopoty z zaopatrzeniem w żywność. Pracownicy kopalni, w celu poprawy zaopatrzenia w żywność i dla wywalczenia podwyżki płac, postanowili strajkować. W dniach 8-11 września 1916 r. doszło do strajku. W związku z czym władze kopalni zapewniły pracownikom zakup dodatkowych środków spożywczych. Kolejny strajk odbył się w lipcu 1918 r. Górnicy domagali się m.in. skrócenia czasu pracy, lepszego zaopatrzenia w żywność i podwyższenia zarobków.

Buntujących się pracowników kopalni Giesche wysłano na front lub skazano wyrokiem sądu wojskowego na karę więzienia w twierdzy w Nysie. Mieszkańcy Giszowca i Nikiszowca w czasie wojny wskutek niedożywienia cierpieli na wiele chorób, a brak opieki lekarskiej sytuację tę pogarszał.

W chwili zakończenia wojny w Nikiszowcu wybuchła epidemia tyfusu.

II Rzeczpospolita

20 marca 1921 roku w przeprowadzonym na Górnym Śląsku plebiscycie w Nikiszowcu wraz z Giszowcem uprawnionych do głosowania było 4288 osób, zagłosowało 4222. Za przyłączeniem do Polski opowiedziało się 3056 osób. W samym Nikiszowcu za pozostawieniem Śląska w granicach Niemiec głosowało 672 osób, natomiast za przyłączeniem do Polski 1946.

Nikiszowiec znalazł się w granicach II Rzeczypospolitej w czerwcu 1922.

W 1924 nastąpiła likwidacja obszaru dworskiego Gieschewald i osiedle zostało włączone do gminy Janów. W okresie międzywojennym na terenie osiedla propagowano kulturę polską i rozwijano działalność wielu organizacji społecznych, m.in.: Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (gniazdo to nosiło nazwę „Nikisz-Giszowiec”), chóru męskiego im. Stanisława Moniuszki, chóru mieszanego Wolność (w 1927 roku zmiana nazwy na Halka), Towarzystwa Czytelni Ludowych i Związku Harcerstwa Polskiego.

Górnicy, rozczarowani pogarszającymi się warunkami życiowymi, buntowali się przeciwko redukcji zatrudnienia i obniżce płac. Na czele lokalnego ruchu rewolucyjnego stanął jeden z czołowych działaczy komunistycznych na Górnym Śląsku, górnik kopalni „Giesche”, Józef Wieczorek. W marcu 1937 w kopalni „Giesche” doszło do strajku, który był ostatnim poważnym wystąpieniem górnośląskich robotników przed wybuchem II wojny światowej.

Trwające w tym czasie strajki zostały zobrazowane w filmie Kazimierza Kutza „Perła w koronie”

W 1943 Niemcy zarekwirowali na cele wojenne 4 dzwony z kościoła św. Anny, zostawiając tylkonajmniejszy, który ważył 581 kg. Dzwony te zostały odlane przez firmę Schillinga w Appoldzie kołoWeimaru. Nosiły nazwy: Paweł, Maria, Józef, Barbara, Anna i miały dla nikiszowian dużą wartośćmaterialną i znaczenie religijne.

W czasie okupacji na terenie Nikiszowca i całej gminy Janów działały różne organizacjekonspiracyjne. Celem ich była walka z okupantem. Organizowano m.in. działalność sabotażową idywersyjną. Na początku II wojny światowej na terenie Nikiszowca i całego Górnego Śląskaprzystąpiono do rejestracji ludności. Akcja ta zwana była „palcówką” (ze względu na to, że w dowodzie umieszczano odcisk palca zamiast zdjęcia). Mieszkańcy osiedla musieli określićnarodowość i język. Większość mieszkańców, aby uniknąć represji, podawała jako ojczysty etnolektśląski i tym samym została wpisana na niemiecką listę narodowościową (Deutsche Volksliste) Z tegowzględu Górnoślązaków mobilizowano i uzupełniano nimi szeregi Wehrmachtu. Masowy pobór do niemieckiego wojska i przedłużająca się wojna spowodowały brak rąk do pracy w kopalni Giesche. W związku z tym do pracy zatrudniano kobiety, młodzież i jeńców wojennych. Jeńcy, głównie Rosjanie, zostali zakwaterowani w barakach mieszkalnych w pobliżu szybu Zbyszko (przy obecnej ul. Transportowców). Stan jeńców był tak zły, że wzbudzał współczucie u miejscowych górników i mieszkańców Nikiszowca, którym też nie wiodło się najlepiej.

27 stycznia 1945 Nikiszowiec wraz z Katowicami został wyzwolony spod okupacji.

Lata powojenne

28 stycznia 1945 przedstawiciele komitetów powstałych w Janowie, Nikiszowcu i Giszowcu utworzyli Tymczasową Radę Gminną, na której czele stanął Józef Żymła z Giszowca[16]. Przywrócono polskie nazwy ulic i miejscowości. W 1947 Naczelnikiem Gminy Janów został Emanuel Zielosko. Pod koniec lat 40. XX wieku między Nikiszowcem a Giszowcem kopalnia „Wieczorek” wybudowała nowe osiedle dla swoich pracowników. Osiedle to nazwano Kolonią Wysockiego.

22 marca 1951 Nikiszowiec został włączony w skład miasta Szopienice, a budynek urzędu gminy przeznaczono wówczas na szpital miejski. Od 1960 Szopienice wraz z Nikiszowcem zostają włączone w skład miasta Katowice i od tego czasu Nikiszowiec wraz z Janowem stanowi administracyjną dzielnicę miasta Katowic.

W 1978 Nikiszowiec wpisano do rejestru zabytków i jest objęty ochroną prawną.

Zabytkowa zabudowa mieszkaniowa osiedla w Nikiszowcu powstała według projektu Georga i Emila Zillmannów. Budowa trwała kilka lat. Pierwszy blok mieszkalny oddano do użytku w 1911 roku, a ostatni, IX blok, wybudowano w 1919 roku.

W osiedlu na powierzchni 200 000 m² wybudowano około 1000 mieszkań, ponadto park ludowy, który zajmował 44 000 m², budynek administracyjny, cechownię, łaźnię dla całej załogi kopalni „Giesche” z kotłownią, dom noclegowy z 504 łóżkami i duży kościół, następnie gospodę, placówkę policji, sklepy, pralnię i szkołę z mieszkaniami dla nauczycieli. Budynek mieszkalny składał się ze 165 mieszkań; razem z podwórzem i ulicą zajmował przeciętnie 1300 m². Typowe mieszkanie w Nikiszowcu składało się z 2 pokoi z kuchnią i miało powierzchnię około 63 m².

W osiedlu Nikiszowiec poszczególne domy mieszkalne (trzykondygnacyjne o 12 mieszkaniach) łączone są w zamknięte pierścieniowo bloki. Każdy z tych trzykondygnacyjnych czteroboków został połączony z blokiem sąsiadującym nadwieszką (zadaszony mostek) przerzuconą nad ulicą. W podwórzach znajdowały się pomieszczenia gospodarcze: chlewiki, komórki i piec do wypieku chleba. Budynek administracyjny, cechownie i dom noclegowy ustawione zostały też w taki blok. Jednostką jest tu budynek z czerwonej cegły. Z tych bloków i wolno stojących obiektów publicznych, jak kościół, szkoła, szpital, uformowane jest w zaplanowanym z góry układzie całe osiedle. Taki układ umożliwił osiedlenie ponad 8 tys. ludzi na obszarze niecałych 8 ha.

Osiedle widziane z lotu ptaka przypomina kształtem widownię amfiteatralną ze sceną w samym centrum, którym jest plac Wyzwolenia. W skład całego kompleksu wchodzi 9 połączonych ze sobą ceglanych budynków oraz neobarokowy kościół św. Anny.

Zabudowa z surowej czerwonej cegły stanowi architektoniczną całość. Celem uniknięcia monotonii Zillmannowie starali się nadać familokom indywidualny charakter i silnie zaakcentowali elementy konstrukcji architektonicznych, np. łuki nad otworami okiennymi i drzwiowymi. Budynki wyróżniają się wieloma detalami: wykuszami o różnej wysokości, głębokości i kształcie, a także portalami wejściowymi.

W roku 1967, na bazie zakładu Górniczego, została utworzona „Kopalnia Doświadczalna Węgla Kamiennego M-300”, w której były prowadzone doświadczenia eksploatacyjne z maszynami górniczymi, produkowanymi w zakładach KOMAG – Gliwice. W roku 1982 na terenie tej kopalni został uruchomiony „Skansen Górniczy Guido”, który niestety w 1996 roku zakończył swoją działalność. Już wtedy była to jedyna kopalnia węgla kamiennego udostępniona dla ruchu turystycznego. W 1987 roku Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał stare XIX – wieczne wyrobiska, budynki maszyny wyciągowej i nadszybia na listę zabytków. Dzięki działaniom wielu ludzi, którym leży na sercu zachowanie dziedzictwa przemysłowego Śląska, podjęto kroki, które miały na celu uratowanie tego obiektu poprzez adaptowanie go na cele muzealno – turystyczne. 16 czerwca 2007 roku „Zabytkowa Kopalnia Węgla Kamiennego GUIDO” otworzyła swoje podwoje dla turystów.

Poziom 170

Z podszybia poziomu 170 trasa prowadzi nas w głąb podziemi poprzez wykuty w litej skale przekop. W klimat XIX-wiecznej kopalni wprowadzą nas świetnie zachowane stajnie końskie sprzed przeszło stu lat. Kopalniane chodniki doprowadzą nas do wielkich, murowanych komór w których można zapoznać się z problematyką odwadniania podziemnych wyrobisk. Na tym poziomie udało się pokazać tradycje i kulturę górniczą – możemy obejrzeć ekspozycje górniczych narzędzi, lamp sprzętu ratunkowego oraz piękną wystawę geologiczną. Wszystko w doskonale zachowanych korytarzach i komorach górniczych. Bardzo ciekawa też jest budowa geologiczna tego miejsca. Warstwy skał z zapisanymi na nich śladach tektoniki, nacieki, kryształy kalcytu – wszystko to składa się a ten swoisty rezerwat przyrody nieożywionej, który potęguje niepowtarzalną atmosferę tego podziemnego świata.

Poziom 320

Na początku była ziemia, potem węgiel kamienny, następnie wieki później powstała kopalnia Guido. Kopalnia to zakład górniczy zajmujący się wydobyciem kopalin użytecznych z podziemnym specyficznym światem wydrążonym w ziemi na różnych poziomach. Podziemne korytarze kopalni wykute w skalach z wieloma maszynami w których zaklęta jest myśl techniczna. To wszystko zobaczysz na poziomie 320 zabytkowej kopalni Guido zwiedzając przygotowane dla turysty trasy.

Poziom 320 to drugi najgłębszy poziom zabytkowej kopalni wydrążony na przełomie XIX i XX wieku, z systemem korytarzy opartych na dwóch wyrobiskach o łącznej długości ponad 2 km. To długie, często zabudowane chodniki wydrążone w pokładzie 620. Od 1967 r. poziom ten był wykorzystywany przez eksperymentalną kopalnię doświadczalną M- 300.

Tu poznasz jak rozwinęła się technika górnicza od końca XIX w do czasów współczesnych. Idąc zaopatrzony w hełm górniczy, lampę i pochłaniacz zobaczysz ścianę łopatową z drewnianą obudową, poznasz i zobaczysz jak pracuje kombajn chodnikowy zwany Alpiną czy potężny kombajn węglowo bębnowy KWB. Przejdziesz wzdłuż unikatowego w polskim górnictwie 800 tonowego zbiornika na surowy węgiel, zobaczysz w ruchu przenośniki taśmowe, poznasz specyfikę pracy w wyrobisku zabierkowym.

Niezapomnianych emocji dostarczy podróż – zejście w głąb wyrobiska nachylonego pod kątem 18 stopni tzw. upadowa kamienna. Tylko tu poznasz najstarsze i najprostsze urządzenie transportowe, którym jest drewniany z II poł. XIX w. kołowrót pochylniany pracujący na zasadzie przeciwwagi.

Szczególną atrakcją dla odważnych będzie wejście do wyrobiska zabierkowego o wysokości nie przekraczającej jednego metra, w obudowie indywidualnej stalowo-kotwiowej, gdzie będzie można dotknąć „żyły czarnego węgla”. Poznasz jak górnicy w prosty sposób zabezpieczali wyrobiska przed wybuchem pyłu węglowego przechodząc pod zawieszonymi w chodniku zaporami pyłowo wodnymi.

Podczas podróży /wędrówki/ po poziomie 320 m. dowiesz się co to jest przodek, jak wygląda chodnik poznasz i zapamiętasz co to jest spąg, strop i ociosy. Dowiesz się do czego w kopalni służą sejsmometry i sejsmografy.

Poziom 320 to prawdziwa kopalnia !, którą poczujesz w nogach i zobaczysz w świetle lampy i unoszącego się pyłu. Pamiętając, że „Górnik to fachman od roboty a nie od pilnowania czy czegoś takiego. Górnik zna się na robocie wie czym się jom je, jak do niy podejść, co zrobić”.

Po zwiedzeniu trasy turystyczne na poziomie 320 można śmiało zacytować i sparafrazować zdanie zapisane w 1798 r. na medalu wybitym z okazji wizyty króla Wilhelma Fryderyka III i królowej Luizy w Tarnowskich Górach: „Was Kunst und Fleiss in Zabrze gewann” (co osiągnięto umiejętnością i pracowitością w Zabrzu).

Śląski Ogród Zoologiczny posiada bardzo dużą powierzchnię pawilonów dostępnych dla zwiedzających, co umożliwia zwiedzania również w okresie zimowym. Wszystkie pawilony na terenie ogrodu posiadają podjazdy i barierki umożliwiające zwiedzenie wszystkich pawilonów przez osoby niepełnosprawne.

Pierwszym ogrodem zoologicznym działającym na terenie Górnego Śląska był Miejski Ogród Zoologicznym w Bytomiu, założony w roku 1898 przez biznesmena-filantropa Ignacego Hakubę. Po drugiej wojnie światowej, ogród ten wznowił swoją działalność dopiero w roku 1947. Bytomskie ZOO mieściło się przy ulicy Parkowej 3. Posiadało ono w owym czasie 89 zwierząt należących do 25 gatunków, którymi opiekowało się 10 pracowników. Kierownikiem hodowlanym tegoż ogrodu był dr Zygmunt Zieliński, późniejszy dyrektor śląskiego Ogrodu Zoologicznego. Bytomskie ZOO cieszyło się dużym zainteresowaniem zwiedzających – rocznie odwiedzało je prawie 200 tyś. osób. Dla publiczności ogród ten był dostępny w okresie od kwietnia do listopada. Został on oficjalnie zamknięty 31 maja 1957 roku, jednak część zwierząt, np. niedźwiedzie przebywały w nim aż do roku 1966.

Drugim ogrodem zoologicznym działającym w tym czasie na terenie Górnego Śląska był Miejski Ogród Zoologiczny w Katowicach, który zajmował powierzchnię ok. 9 ha i zlokalizowany był przy ulicy Bankowej 7. Ogród ten posiadał kolekcję ponad 400 zwierząt z 86 gatunków. Został on założony przez katowickie Towarzystwo Ochrony Zwierząt w 1946 roku, lecz zwiedzającym ZOO udostępnione zostało dopiero 4 lata później, w 1950 roku. Można je było zwiedzać od początku maja do końca października. Kierownikiem Miejskiego Ogrodu Zoologicznego w Katowicach był Tadeusz Bandur, który po powstaniu Śląskiego Ogrodu Zoologicznego w Chorzowie został jego pierwszym dyrektorem.

W roku 1951, na obszarze nieużytków pokopalnianych leżących między Chorzowem, Katowicami i Siemianowicami rozpoczęto budowę obecnego Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku. Organizowanie tej inwestycji rozpoczął ówczesny wojewoda katowicki generał Jerzy Ziętek, którego imię park ten nosi od 1985 roku. Pod WPKiW przeznaczono ogółem obszar ok. 600 ha. W czasie budowy wykonano ogromne prace ziemne, zbudowano wiele kilometrów dróg i alejek, cały teren obsadzono dużą ilością różnego rodzaju drzew i krzewów. Na jego obszarze zaczęto także tworzyć liczne obiekty, które miały służyć wypoczynkowi mieszkańców z okolicy i całego województwa. Jedną z takich instytucji był Śląski Ogród Zoologiczny, powołany do życia w 1953 roku na podstawie uchwały Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie.

Budowę ogrodzenia ZOO, pierwszych dróg i budynków przeznaczonych dla zwierząt rozpoczęto w 1954 roku. Wtedy też do prowizorycznego ZOO przy restauracji „Łania” sprowadzono pierwsze zwierzęta z ogrodów zoologicznych działających na terenie Katowic i Bytomia. Pod koniec lat 50. oba te ogrody zakończyły swoją działalność, a ich funkcję przejął jeden duży ogród w Chorzowie, który oficjalnie otwarty został w roku 1958. Jak wcześniej wspomniano, pierwszym dyrektorem nowo powstałego ogrodu został Tadeusz Bandur (ur. 1907 r.), z wykształcenia zootechnik, który funkcję tę pełnił do roku 1960. Przez osiem kolejnych lat był jednak konsultantem naukowym tej placówki. W tym czasie Śląski Ogród Zoologiczny stale się rozbudowywał. Powstawały kolejne pomieszczenia i wybiegi dla wielu egzotycznych zwierząt. Jeszcze w roku 1958 powstały pomieszczenia dla bawołów, niedźwiedzi brunatnych i himalajskich, lwów i panter, a także budynek ambulatorium weterynaryjnego. W 1960 roku stanął budynek Egzotarium, w którym obecnie można oglądać małpy oraz gady.

Drugim dyrektorem chorzowskiego ZOO był Ireneusz Kotarba (ur. 1930 r.). Wcześniej był on pracownikiem Ogrodu Zoologicznego Wybrzeża w Gdańsku-Oliwie oraz kierownikiem ZOO w Opolu. W czasie jego kadencji kontynuowano rozbudowę ogrodu. W roku 1961 oddane zostały do użytku budynki dla antylop takich jak kob leche i kudu wielkie, zaś 4 lata później, w roku 1965 powstał wielki pawilon przeznaczony dla słoni i hipopotamów. W kolejnych latach powstały także pomieszczenia dla tapirów, jeleni, addaksów, wielbłądów, lam, żyraf oraz antylop nilgau. Wybudowana została także duża woliera, w której można było oglądać różne gatunki ptaków drapieżnych, a ostatnio eksponowane są czaple.

W roku 1971 wybrany został nowy dyrektor chorzowskiego ZOO. Został nim Zygmunt Zieliński (ur. 1925 r.), weterynarz z wykształcenia, który w latach 50 był dyrektorem ogrodu zoologicznego w Bytomiu, a następnie pracował jako lekarz weterynarii w Ogrodzie Zoologicznym Wybrzeża w Gdańsku. W latach 1965 – 1991 pracował w śląskim ZOO kolejno jako lekarz weterynarii, zastępca dyrektora, a od roku 1971 jako dyrektor ogrodu.

W 1975 roku na terenie ZOO stworzono tzw. skalną kotlinę dinozaurów, jedyną tego rodzaju ekspozycję w kraju. Stanęły w niej naturalnej wielkości modele dinozaurów zrekonstruowane na podstawie szczątków kopalnych znajdywanych w latach 1963-1971 na Pustyni Gobi przez grupę polskich paleontologów pod kierownictwem prof. Zofii Kielan – Jaworowskiej. Na terenie kotliny można zobaczyć 16 osobników należących do 7 gatunków wielkich wymarłych gadów. Kiedy ekspozycja ta powstawała, prezentowane w niej dinozaury były pierwszymi rekonstrukcjami nowo odkrytych i poznanych gatunków. Oryginalne szczątki tych gadów można podziwiać dziś w Zakładzie Paleozoologii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie.

Do końca lat 70-tych do użytku oddano także pomieszczenia dla tygrysów, pum oraz panter śnieżnych. Wybudowano pawilon akwarium, jak również pawilon, w którym przebywają obecnie różne gatunki papug. W latach 80-tych na terenie ZOO przybyły między innymi pomieszczenia dla osłów, kułanów, gwanako oraz budynek, w którym obecnie mieści się dyrekcja ogrodu.

Następcą dyrektora Zielińskiego został Jan Piotr Liszka (ur. 1941 r.), który był pracownikiem ZOO od roku 1969. Pracę w ogrodzie zaczynał na stanowisku asystenta działu hodowlano-badawczego, później został kierownikiem tego działu, a od 1991 roku przez kolejnych 15 lat pełnił funkcję dyrektora Śląskiego Ogrodu Zoologicznego. W tym czasie powstały kolejne pomieszczenia i wybiegi dla zwierząt, m.in. nowoczesne domki dla flamingów oraz lemurów, w których zwierzęta te spędzają okres zimowy, a także dwie duże woliery dla ptaków drapieżnych, ibisów i ślepowronów Uruchomione zostało także tzw. Mini ZOO, cieszące się w sezonie wiosenno-letnim dużym zainteresowaniem, głównie dzieci, które mogą w nim zobaczyć króliki, świnki morskie, kozy, czy owce.

PLANETARIUM Największe i najstarsze polskie planetarium powstało w 1955 roku dla uczczenia pamięci wielkiego polskiego astronoma, Mikołaja Kopernika. Zostało wyposażone w aparaturę projekcyjną, umieszczoną pod 23-metrową kopułą stanowiącą ekran sztucznego nieba. Na półkulistym ekranie odtwarza ona wygląd nieba oglądanego w dowolnym czasie i z dowolnego miejsca na Ziemi. Ruchome projektory Słońca, Księżyca i planet pokazują wszelkie zmiany na niebie dziennym i nocnym związane ze zjawiskami na Ziemi i w jej sąsiedztwie.

Dla szkół Planetarium Śląskie prowadzi systematycznie: DWULEKCYJNE ZAJĘCIA DYDAKTYCZNE

• dla szkół ponadgimnazjalnych

Budowa i składniki Układu Słonecznego. Struktura Wszechświata. Elementy kosmologii. Seans uczy rozróżniać rodzaje ciał niebieskich oraz zapoznaje bliżej z planetami, gwiazdami i dalszymi składnikami Wszechświata.

• dla gimnazjum i liceum
• astronomia w geografii

Miejsce Ziemi we Wszechświecie. Układ Słoneczny. Skutki ruchu obrotowego i obiegowego Ziemi – czas, pory roku, kalendarz.

• astronomia w fizyce

Zjawiska w układzie Słońce – Ziemia – Księżyc; zaćmienia Słońca i Księżyca. Gwiazdozbiory. Składniki i struktura Układu Słonecznego. Składniki i struktura Galaktyki.

• dla starszych klas szkoły podstawowej (kl. IV – VI)

Zmiany wyglądu nieba za dnia i w nocy w różnych porach roku. Orientacja na sferze niebieskiej, elementy sfery; kierunki świata, zodiak. Planety bliższe i dalsze.

• dla klas nauczania początkowego

Program bawi i uczy o otaczającym nas Wszechświecie. Uczniowie zapoznają się z aktualnym wyglądem nieba i z rozpoznawaniem typowych obiektów.

JEDNOLEKCYJNY SEANS DYDAKTYCZNY od wtorku do piątku o godz. 9.00 lub 14.00.
Tematyka seansu dobierana jest w zależności od przekroju wiekowego widowni.

SEANS W JĘZYKU OBCYM – Ciesząca się zainteresowaniem nauczycieli języków obcych forma zajęć. Uczniowie mają możliwość poznania nowej terminologii. Oferujemy seanse w językach: angielskim, niemieckim i francuskim.

OBSERWATORIUM ASTRONOMICZNE – spojrzenie na prawdziwe niebo
Obserwatorium astronomiczne, z największą w Polsce lunetą o 30-centymetrowym obiektywie oraz z licznymi mniejszymi instrumentami umożliwia w pogodnie dni obserwacje Słońca, a po zapadnięciu zmierzchu – wędrówkę po najciekawszych obiektach nocnego nieba, oglądanych nawet w 750 – krotnym powiększeniu. Dla młodzieży szkolnej obserwatorium astronomiczne jest miejscem, gdzie kontynuowana jest lekcja w planetarium w kontakcie z prawdziwym niebem, podczas której zapoznajemy też z wyposażeniem i pracą obserwatorium astronomicznego, a z taras obserwatorium odczytujemy lokalny czas słoneczny na tarczy okazałych rozmiarów zegara słonecznego, usytuowanego na dziedzińcu Planetarium Śląskiego.

STACJA KLIMATOLOGICZNA – spotkanie z meteorologiem
Usytuowane nie opodal Planetarium Śląskiego obserwatorium klimatologiczne z ogródkiem meteorologicznym stanowi cenną pomoc dydaktyczną w nauczaniu geografii. Instrumenty pomiarowe umieszczone w sali wykładowej, klatkach meteorologicznych i w ogródku umożliwiają bezpośredni kontakt uczniów z pracą klimatologów podczas jednogodzinnej lekcji.

OBSERWATORIUM SEJSMOLOGICZNE – oglądamy zapisy drgań skorupy ziemskiej
W podziemiach Planetarium umieszczone są czułe sejsmografy, rejestrujące bliskie i dalekie wstrząsy skorupy Ziemi. Zainteresowani tymi zagadnieniami starsi uczniowie mogą z bliska poznać działanie sejsmografów oraz obejrzeć zapisy wstrząsów kopalnianych i trzęsień Ziemi.

Atrakcyjne Wesołe Miasteczko znajdujące sie na skraju Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku to prawdziwy raj dla dzieci i niezłą rozrywka dla dorosłych – przeróżne karuzele, Pałace Strachu, beczki śmiechu, strzelnice, ześlizg do wody oraz przerażający Diabelski Młyn zwany obecnie Gwiazdą Dużą (największa karuzela w Polsce).

Ogromnej dawki śmiechu niezależnie od wieku dostarczy nam Gabinet krzywych luster, w którym lustrzane odbicia są niesamowicie zniekształcone i zabawne.

W Śląskim Wesołym Miasteczku powstał też pierwszy rollercoaster w Polsce, poruszający się z prędkością 60 kilometrów na godzinę (2 pętle).

Parku Wodnego w Tarnowskich Górach to jeden z najnowocześniejszych ośrodków rekreacyjno-kąpieliskowych w Polsce, o łącznej powierzchni 9 tys. m2. Łączna powierzchnia lustra wody w naszych basenach wynosi 1159 m2.

Rury zjazdowe

Żółta wewnętrzna
Łagodny, niestraszny i przyjemny zjazd, 47 m, dozwolony od lat 7 do 100.

Niebieska zewnętrzna
Szybka rura! Ostra jazda! Uwaga wiraże! Długość 108 m, dozwolona dla dzieci od lat 10. Dodatkowe efekty niebieskiej rury: elektroniczny pomiar czasu zjazdu z wyświetlaczem.

Czarna zewnętrzna
Rzadko spotykany typ rur w Europie. Efekty dźwiękowe i świetlne, mokry deszcz. To atrakcja na mocne nerwy! Ostre wiraże i super duża prędkość. Skok adrenaliny murowany! Długość 71 m, dozwolona od 10 lat.
NOWOŚĆ! Dodatkowe efekty czarnej rury: gwiezdne niebo, flash światłowodowy oraz efekty dźwiękowe.

Basen z Falą Morską

Dł. 30 m, szer. 10m, głębokość od 0-1,5 m, u nas możesz przeżyć SZTORM – uruchamiana co 30 minut prawdziwie morska fala – przysporzy Ci zawrót głowy. To miejsce, gdzie możesz oswoić się z wodą, nawet niemowlęta pływają na fali – w czasie „ciszy na morzu” na falę wkracza bowiem szkoła pływania.

Basen Rwąca Rzeka

Kąpiel jak w naturalnym górskim potoku. Porwany przez prąd rzeczny wpadasz prosto pod wodospad PRAWIE górskiego wodospadu – strumień ciepłej wody z dwóch wodnych kaskad rozluźnia nawet najbardziej spięte mięśnie karku. Temperatura wody waha się od 28°C do 30°C.

Basen Zewnętrzny

Z nurtem rzeki wypływasz na zewnątrz, gdzie zawsze jest gorąco (pod powierzchnią wody) – sprawdź i zobacz sam! Temperatura basenu utrzymuje się w granicach od 28°C do 30°C. Kąpiel pod gołym niebem może być przyjemna nawet, gdy temp. powietrza na zewnątrz jest bliska 5°C. Atrakcj ą basenu zewnętrznego są specjalne łóżka powietrzne do masażu całego ciała!

Basen Sportowy

Dł 25 m, szer. 16 m, głębokość od 1,8 – 2,5m, 6 torów pływackich, widownia na 96 miejsc siedzących. To tu prowadzimy lekcje doskonalenia pływania, lekcje w-f-u! Tu rozgrywają się branżowe potyczki i zawody sportowe! To tu trenujemy mistrzów w sekcji pływania.

Oficjalne otwarcie Szlaku Zabytków Techniki województwa śląskiego nastąpiło 19 październik 2006 roku, jednak prace nad przygotowaniem produktu trwały od lipca roku 2004. Przez pierwszy rok na terenie 53 obiektów województwa śląskiego związanych z historią przemysłu odbywał się audyt. W wyniku wizyt w obiektach przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego oraz Śląskiego Centrum Dziedzictwa Kulturowego stworzyli listę, uwzględniającą cechy turystyczne obiektów oraz ich wartość historyczną, by ostatecznie, we współpracy z władzami lokalnymi, przedstawicielami branży turystycznej oraz właścicielami obiektów, wskazać na grupę obiektów najlepiej spełniających oczekiwania co do nowego produktu turystycznego. Lista 29 obiektów tworzących Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego została ustalona mocą uchwały Zarządu Województwa Śląskiego nr 1153/268/II/2005 z dnia 21 czerwca 2005 roku. W kolejnych latach do Szlaku włączano dodatkowe obiekty: w 2007 roku dwa, w 2009 jeden, w 2010 roku 6, jednocześnie usuwając 2 (Porcelanę Śląską w Katowicach-Bogucicach oraz dworzec PKP w Rudzie Śląskiej Chebziu). Uchwałą nr 2509/157/V/2016 Zarządu Województwa Śląskiego z dnia 6.12.2016 r. szlak rozszerzono o kolejne 6 obiektów, jednocześnie 3 obiektom przyznając kategorię „obiekt w zagrożeniu” (są to: Elektrociepłownia Szombierki w Bytomiu, Kolonia robotnicza „Ficinus” w Rudzie Śląskiej oraz Huta Szkła Kryształowego „Zawiercie”). 20 czerwca 2017 decyzją Zarządu Województwa Śląskiego na szlak powróciła Fabryka Porcelany w Katowicach Bogucicach (wykreślona w 2010 roku). Obecnie na Szlaku Zabytków Techniki znajdują się 43 obiekty województwa śląskiego.

13 stycznia 2010 roku Szlak Zabytków Techniki przystąpił do sieci Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego (ERIH – European Route of Industrial Heritage). Wydarzenie to sprawiło, że śląski szlak może się poszczycić faktem bycia jedynym szlakiem z Europy Środkowo-Wschodniej, wpisanym na tak prestiżową listę. Ponadto, dzięki przystąpieniu do ERIH trzy najlepsze obiekty Szlaku (Zabytkowa Kopalnia Węgla Kamiennego „Guido”, Tyskie Browarium oraz Browar w Żywcu) stały się głównymi punktami sieci (tzw. punktami kotwicznymi), a cały Szlak Zabytków Techniki jedną z trzynastu europejskich tras regionalnych.